Kanal İstanbul neden doğru bir yatırım kararı değil ve hayata geçirilmesi neden olanaksız?
Kanal’ın, Karadeniz ve Marmara’yı birbirine bağlayan mevcut Boğaz yolunu kısaltarak gemilere maliyet avantajı sağlayamaması, genişliği ve derinliği nedeniyle belli büyüklüğün üstündeki gemilere (en çok gelir getiren) hizmet verememesi, önerilen genişliği itibariyle yük gemilerinin çift yönlü ve aynı anda yolculuk etmesine imkan vermemesi gibi nedenlerle ticaret gemilerinin ihtiyaçlarını karşılayamayacağı anlaşılıyor. Dolayısyla, Kanal İstanbul proje fikrinin, bir kamu projesi için gerekli olan ihtiyaç-sorun-çözüm dayanağından yoksun olduğu anlaşılıyor.
Büyüklüğü nispetinde bir kendini geri ödeme modeli önermediği için, Kanal İstanbul proje fikrinin herhangi bir yapılabilirliği olmadığı görülüyor. Dolayısıyla projeye bu haliyle finansman temin edebilmenin de mümkün olamayacağı anlaşılıyor.
İçerdiği bütün yapısal risklere rağmen, proje fikrinin yatırımcı çekebilmesinin önünde başka engeller de var. İlki, bir sonraki seçimde yönetime gelme olasılığı bulunan siyasi partilerin, bu kapsamda gelecek yatırımı tiksindirici borç kavramı çerçevesinde ele alacaklarını ve dolayısıyla mevcut yönetim tarafından taahhüt edilen borçların geri ödemesinin yapılmayacağını, henüz proje hayata geçmeden deklare etmiş olmasıdır. İkincisi ise, dünyanın büyük bankalarını, halkın onay vermediği ve çevresel yıkıma neden olacak projelere finansman sağlayamayacakları yönünde bağlayan pek çok uluslararası sözleşmenin var olması. Uluslararası basında bu konuda banka temsilcileri tarafından yapılan temkinli açıklamalar da bu durumu doğruluyor.
Kanal İstanbul’a Ayrılan
Bütçe
65 MİLYAR
DOLAR
Kanal İstanbul gibi yüksek hacimli finansman gerektiren bir proje fikrinin, Türkiye’nin olanakları dâhilinde merkezi bütçeden sağlanmasının da mümkün olmadığı görülüyor.
Zaten kamu yatırım programı ve projelerini hazırlama mevzuatı çerçevesinde Kanal İstanbul’un Kamu Yatırım Programına dahil edilmesi ve uygulama aşamasına geçilebilmesi için zorunlu olan şartların da henüz yerine getirilmediği anlaşılıyor. 2021 Yılı Yatırım Programı’nda, 2013 yılında yapımına başlanan bir bölünmüş yol projesi için 1.000 TL kaynak ayrılması dışında Kanal İstanbul’a ilişkin herhangi bir yatırım kararının yer almıyor oluşu da proje ısrarının yalnızca söylem düzeyinde kaldığını gösteriyor.
Bu Bütçeyle
Başka Ne Yapılabilir?
1,5 MİLYON
KİŞİ 10 YIL BOYUNCA
İSTİHDAM EDİLİR
770 BİN
YATAK KAPASİTELİ
HASTANE İNŞA EDİLİR
29 MİLYON
ÖĞRENCİYE
EĞİTİM BURSU VERİLİR
11,5 MİLYON
ÖĞRENCİYE
YURT YAPILIR
60 KEZ
YENİKAPI-HACIOSMAN
METRO HATTI AÇILIR
50 MİLYON
ÖĞRENCİ İÇİN
OKUL YAPILIR
8 MİLYON
HANE VEYA İŞYERİ
YENİLENİR
29 MİLYON
ÖĞRENCİYE
EĞİTİM BURSU VERİLİR
50 MİLYON
İHTİYAÇ SAHİBİNE
SOSYAL YARDIM ULAŞTIRILIR
30 KAT
KENTSEL DÖNÜŞÜME
YATIRIM YAPILIR
Daha ayrıntılı bir değerlendirme için Doktor Mete Durdağ’ın “Kanal İstanbul Projesinin Fi̇zi̇bi̇li̇te Etüdü: İlgili Mevzuata Göre Bu Proje Fizibıl mı (Yapılabilir mi)?” başlıklı raporu okunabilir.
